40 حدیث نورانی درباره کار و تلاش

در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) که در جلد 69 بحارالأنوار موجود است، «عمل» و «سخت‌کوشی»، دو رکن از ارکان ده‌گانه ایمان معرفی شده‌اند و این موضوع، اهمیت هرچه بیشتر کار و تلاش را نمایان می‌سازد.


1 ـ رسول الله: الایمان فی عَشرةٍ: المعرفة والطاعة واعلم والعمل والورع والاجتهاد والصّبر والیقین والرضا والتسلیم، فایّها فقد صاحبه بطل نظامه.
(بحارالانوار ج 28، ص 175)
پیامبر اکرم (ص): ایمان در ده چیز اسـت: شناخت، فرمانبری از خدا، علم، عمل، پاکدامنی، سخت‌کوشی، شکیبایی، یقین، خشنودی و تسلیم در برابر خدا. هر یک از این ده رکن کم شود، رشته ایمان از هم پاشیده می‌شود.

2 ـ عنهم علیه‌السلام: جدّوا واجتهدوا، وإن لم تعلموا فلا تعصوا، فإنّ من یبنی ولا یهدم یرتفع بناؤه وإن کان یسیراً، وأنّ من یبنی ویهدم یوشک أن لا یرتفع بناؤه.
(بحارالانوار ج 8، ص 286)
امامان معصوم (ع): تلاش و کوشش کنید و اگر عمل نمی‌کنید، گناه هم نکنید؛ زیرا کسی که بنایی می‌سازد و ویرانش نمی‌کند، ساختمانش برافراشته می‌شود، هر چند کوچک باشد. امّا کسی که می سازد و سپس ویران می‌کند، بنایش برافراشته نمی‌شود.


3 ـ الإمام علی (ع):‌ العمل العمل، ثم النهایة النهایة، والاستقامة الاستقامة، ثم الصبر الصبر، والورع، إن لکم نهایة فانتهوا الی نهایتکم.
(نهج‌البلاغه: خطبه 176)
‌امام علی (ع): کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید؛‌ آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان (بهشت) رسانید.


4 ـ الإمام علی (ع): مَن أبطا به عمله، لم یسرع به نسبه (حسبه).
(نهج‌البلاغه: حکمت 23)
امام علی (ع): هرکس کارش او را کُند برد، نسبش (حسبش)‌ او را شتابان نبرد.


5 ـ الإمام علی (ع):‌ المداومة المداومة! فإن‌الله لم یجعل لعمل المومنین غایة الا الموت.
(مستدرک الوسائل: 177/130/1)
امام علی (ع): در کار پیگیر باشید، زیرا خداوند برای کار مؤمنان پایانی جز مرگ قرار نداده است.


6 ـ الإمام علی (ع): قلیل تدوم علیه، أرجی من کثیر مملولٍ منه.
(نهج‌البلاغه: حکمت 278)
امام علی (ع): کار (خیر) اندک، که بر آن مداومت ورزی، از کار بسیار که از آن خسته شوی، امیدوار کننده‌تر است.


7 ـ الإمام الباقر (ع):‌ ما من شیء أحب إلی الله من عمل یداوم علیه، و إن قلّ.
(الکافی: 3/82/2)
امام باقر (ع): ‌هیچ چیز نزد خداوند، محبوب‌تر از کاری نیست که بر آن مداومت شود، هر چند اندک باشد.


8 ـ الإمام الصادق (ع) فی وصیّته لعمرو بن سعید: اوصیک بتقوی الله والورع والاجتهاد واعلم أنّه لا ینفع اجتهاد لا ورع فیه.
(البحار: 1/296/70)
امام صادق (ع) خطاب به عمرو بن سعید: تو را به تقوای الهی و پارسایی و کوشش سفارش می‌کنم و بدان که کوششی که در آن پارسایی نباشد، سودی نمی‌دهد.


9 ـ الإمام الصادق (ع): من قَبل الله منه صلاةً واحدةً لم یعذّبه، ومن قبل منه حسنةً ... لم یعذّبه.
(کافی: 11/266/3)
امام صادق (ع):‌ خداوند از هر کس یک نماز بپذیرد، عذابش نکند و از هر که، یک کار خوب بپذیرد... عذابش نکند.


10 ـ رسول الله (ص) یتبع المیّت ثلاثة: أهله وماله وعمله، فیرجع اثنان و یبقی واحد؛‌ یرجع أهله و ماله و یبقی عمله.
(کنز العمال: 42761)
پیامبر خدا (ص):‌ سه چیز، شخص مرده را همراهی می‌کنند: خانواده‌اش، دارایی‌اش و عملش. دو تای آنها بر می‌گردند و یکی باقی می‌ماند. خانواده و دارایی او برمی‌گردند و عملش با او می‌ماند.


11 ـ الإمامُ علىٌّ (ع): علیکم بالجدّ والاجتهاد والتأهّب والاستعداد.
(نهج‌البلاغه: خطبه 130)
امام علی (ع): بر شما باد به تلاش و سخت‌کوشی و مهیا شدن و آماده گشتن.


12 ـ الإمامُ علىٌّ (ع): فعل الخیر ذخیرة باقیة وثمرة زاکیة.
(غررالحکم: 6545)
امام علی (ع): «کار خوب» اندوخته‌ای ماندنی و میوه‌ای پاکیزه و خوشگوار است.


13 ـ الإمام الصادق (ع): ‌اعملوا قلیلاً تنعّموا کثیراً.
(تنبیه الخواطر: 2-183)
امام صادق (ع): اندکی کار کنید، تا بسیار متنعّم شوید.


14 ـ الإمامُ علىٌّ (ع): إذا هبت أمراً فقع فیه، فإنّ شدّة توقّیه أعظم ممّا تخاف منه.
(غررالحکم: 8955)
امام علی (ع): هرگاه از کاری ترسیدی، خود را بـه کام آن بینداز. زیرا ترس شدید از آن کار، دشوارتر و زیان‌بارتر از اقدام به آن کار است.


15 ـ الإمامُ الباقرُ: الإیمانُ إقرارٌ وعملٌ، والإسلامُ إقرارٌ بلا عملٍ.
(تحف العقول: 297)
امام باقر (ع): «ایمان» اقرار است و عمل، و اسلام آوردن، صرفاً اقراری است بدون عمل.


16 ـ الإمام صادق (ع): إذا کان الرجل علی عمل فلیدم علیه سنة، ثم یتحول عنه إن شاء الی غیره؛ وذلک إن لیلة القدر یکون فیها فی عامه ذلک ما شاء الله إن یکون.
(الکافی 1/82/2)
هرگاه شخصی کاری را آغاز کند، باید تا یک سال آن را ادامه بدهد. سپس اگر خواست، به کار دیگری بپردازد؛ زیرا شب قدر ـ که آنچه خداوند می‌خواهد مقدّر می‌کند ـ در آن یک سال وجود دارد.


17 ـ رسول الله (ص): وجدت الحسنة نوراً فی القلب، وزینا فی الوجه، وقوة فی العمل، ووجدت الخطیئة سواداً فی القلب، ووهناً فی العمل، وشیناً فی الوجه.
(کنز العمّال: 44084)
پیامبر خدا (ص): نیکی را نور دل و آرایه رخسار و نیروی کار یافتم و بدی و گناه را سیاهی دل و سستی در کار و زشتی چهره.


18 ـ رسول الله (ص): أفضل الأعمال أحمزها. 
(البحار: 191/70) 
پیامبر خدا (ع): برترین کارها، دشوارترین آنهاست. 


19 ـ رسول الله (ص): أفضل العمل أدومه و إن قل. 
(تنبیه الخواطر: 63/1) 
پیامبر خدا (ع): برترین کار، با دوام‌ترین آنهاست، هر چند اندک باشد.


20 ـ الإمامُ علىٌّ (ع): طاعة الله سبحانه لا یحوزها إلا من بذل الجدّ واستفرغ الجهد. 
(غررالحکم: 6009) 
امام علی (ع): به طاعت خدای سبحان دست نیابد مگر کسی که تلاش کند و نهایت کوشش خود را به کار گیرد.


21 ـ الإمام علی (ع): أفضل الأعمال ما أکرهت علیه نفسک. 
(البحار: 20/69/78) 
امام علی (ع):‌ برترین کارها،‌ کاری است که نفس خود را بر انجام آن مجبور گردانی. 


22 ـ الإمام علی (ع): أفضل العمل ما أرید به وجه الله. 
(غررالحکم: 2958) 
امام علی (ع): برترین کار، کاری است که برای خدا باشد.


23 ـ الإمام علی (ع): أفضل الأعمال لزوم الحق. 
(غررالحکم: 3322) 
امام علی (ع): ‌برترین کارها، پایبندی به حق است.


24 ـ الإمام الصادق (ع) ـ لمّا سئل عن أفضل الأعمال ـ: الصلاة لوفتها، وبرّ الوالدین ، والجهاد فی سبیل الله. 
(الکافی: 4/158/2) 
امام صادق(ع) ـ در پاسخ به پرسش از بهترین کارها ـ فرمود: نماز به وقت، نیکی کردن به پدر و مادر و جهاد در راه خداوند.


25 ـ رسول الله (ص): ثلاث من لم یکنّ فیه لم یتمّ له عمل: ورع یحجزه عن معاصی الله، وخلق یداری به الناس، و حلم یردّ به جهل الجاهل. 
(الکافی: 1/116/2) 
پیامبر خدا (ص): سه چیز است که در هر کس نباشد هیچ عملی از او کامل نگردد: پارسایی که او را از نافرمانی خدا باز دارد و خویی که به وسیله آن با مردم مدارا کند و بردباری‌ای که با آن رفتار جاهلانه نادان را دفع سازد.


26 ـ رسول الله (ص): ثلاثةٌ لا ینفع معهنّ عمل: الشرک بالله، وعقوق الوالدین، والفرار من الزّحف. 
(کنز العمال: 43824) 
پیامبر خدا (ص): سه چیز است که با وجود آنها هیچ عملی سود نمی‌بخشد: شریک قرار دادن برای خدا، نافرمانی و آزردن پدر و مادر و گریختن از جهاد. 


27 ـ ابو عمرو الشیبانی: رأیت أبا عبدالله وبیده مسحاة وعلیه إزار غلیظ یعمل فی حائط له والعرق یتصابّ عن ظهره فقلت: جعلت فداک أعطنی أکفک فقال لی: إنّی احبّ أن یتأذّی الرجل بحرّ الشمس فی طلب المعیشة. 
(الکافی: 13/76/5) 
ابو عمرو شیبانی: امام صادق (ع) را دیدم که در دستش بیلی بود و ازاری ضخیم بر تن داشت و در بوستان خود کار می کرد و عرق از پشت او سرازیر بود. عرض کردم: فدایت شوم! اجازه بدهید من به جای شما کار کنم. فرمود: من دوست دارم که مرد برای تأمین معیشت خود در گرمای آفتاب اذیّت شود.


28 ـ الإمام الباقر (ع): لا ینفع مع الشّک والجحود عملٌ. 
(الکافی: 7/400/2) 
امام باقر (ع): با وجود شک و انکار، هیچ عملی فایده ندارد.


29 ـ الإمام الصادق (ع):‌ لا یقبل الله من مؤمن عملاً وهو مضمر علی أخیه المؤمن سوءاً. 
(الکافی: 7/361/8) 
امام صادق (ع):‌ خداوند از مؤمنی که نسبت به برادر مؤمن خود نیت بد داشته باشد، هیچ عملی را نمی‌پذیرد.


30 ـ الإمام علی (ع):‌ إحذر کل عملٍ یرضاه صاحبه لنفسه، ویکرهه لعامّة المسلمین. 
(شرح نهج‌البلاغه ابن‌أبی‌الحدید: 41/18) 
امام علی (ع):‌ از هر کاری که کننده‌اش آن را برای خود می‌پسندد و بر مردم مسلمان نمی‌پسندد، دوری کن.


31 ـ الإمام علی (ع): ‌احذر کل عمل یعمل به فی السّرّ، ویستحی منه فی العلانیة. 
(نهج‌البلاغة: الکتاب 69) 
امام علی (ع): از هر کاری که در نهان انجام می‌شود و در آشکار از انجام آن شرم می‌شود،‌ دوری کن.


32 ـ الإمام علی (ع):‌ إیاک وکل عمل إذا ذکر لصاحبه أنکره. 
(البحار: 19/369/71) 
امام علی (ع): ‌بپرهیز از هر کاری که اگر برای کننده آن یادآوری شود، آن را زشت شمارد.


33 ـ رسول الله (ص): إن الله تعالی یحب إذا عمل إحدکم عملا إن یتقنه. 
(کنز‌العمال: 9128) 
پیامبر خدا (ع): خداوند تعالی دوست دارد که هرگاه فردی از شما کاری کند آن را محکم ( و بی‌عیب) انجام دهد.


34 ـ الإمام الصادق (ع):‌ لمّا مات إبراهیم ابن رسوال الله رأی النبی فی قبره خللاً فسوّاه بیده، ثم قال: إذا عمل أحدکم عملاً فلیتقن. (
وسائل الشیعه: 1/883/2) 
امام صادق (ع): چون ابراهیم، فرزند پیامبر خدا (ع) درگذشت، پیامبر درقبر او شکافی دید و آن را با دست پر و هموار کرد. سپس فرمود: هرگاه کسی از شما کاری کرد، محکم کاری کند.


35 ـ رسول الله (ص):‌ إن أعمالکم تعرض علی کلّ یوم، فما کان من حسنٍ استزدت الله لکم، وما کان من قبیح استغفرت الله لکم. (
الفقیه: 582/191/1) 
پیامبر خدا (ص): ‌کارهای شما هر روز به من نشان داده می‌شود. اگر خوب باشد، از خدا می‌خواهم بر کارهای شما بیفزاید و اگر زشت باشد، برایتان از خدا‌ آمرزش می‌طلبم.


36 ـ الإمام الحسین (ع):‌ إن أعمال هذه الامة ما من صباح إلا وتعرض علی الله تعالی. 
(عیون أخبار الرضا: 156/44/2) 
امام حسین (ع): هر بامداد، اعمال این امت بر خداوند متعال عرضه می‌شود.


37 ـ الإمام الرضا (ع) ـ وقد قال عبدالله بن أبان له: إن قوماً من موالیک سألونی أن تدعوالله لهم-: والله إنی لأعرض أعمالهم علی الله فی کل یوم. 
(وسائل الشیعه: 25/392/11) 
عبدالله بن ابان به امام رضا (ع) عرض کرد: گروهی از دوستان شما از من خواسته‌اند از شما تقاضا کنم برایشان دعا کنید. حضرت فرمود: به خدا قسم من خد هر روز اعمال آنها را بر خدا عرضه می‌کنم.


38 ـ الإمامُ علىٌّ (ع): کُلُّ امرئٍ یَلْقی ما عَمِلَ ویُجْزی بِما صَنَعَ. 
(غررالحکم: 6918) 
هر انسانی کرده خود را می‌بیند و سزای کردارش را می‌گیرد.


39 ـ الإمامُ علىٌّ (ع): من قصّر فی العمل، ابتلی بالهمّ. 
(نهج البلاغه: حکمت 127) 
امام علی (ع): هر که در عمل کوتاهی کند، به اندوه گرفتار آید.


40 ـ رسول الله (ص):‌ اعمل لدنیاک کأنّک تعیش أبداً، واعمل لآخرتک کأنّک تموت غداً. 
(تنبیه الخواطر: 234/2)
پیامبر خدا (ص): برای دنیای خود چنان کار کن که گویی جاودانه زندگی می‌کنی و برای آخرتت چنان کار کن که گویی فردا خواهی مرد.